MEDIACJA JAKO POMYSŁ NA ZAŻEGNANIE KONFLIKTU
Mediacja to alternatywny do negocjacji sposób na poszukiwanie rozwiązania konfliktu, przy udziale postronnej osoby mediatora. Mediacje mogą mieć różne formy, odbywać się w różnych miejscach oraz dotyczyć różnych spraw. Mam nadzieję, że ten artykuł, napisany w formie pytań i odpowiedzi, przybliży nieco Czytelnikom rolę mediatora, a także sam proces mediacji.
Czy na mediacje strony zawsze kierowane są przez sąd?
Nie zawsze. Rzeczywiście jest to częsta ścieżka dojścia do mediacji, jednak nie jedyna. Sąd może skierować strony do mediacji w różnych przypadkach. Dotyczy to spraw karnych, cywilnych, rodzinnych czy gospodarczych. Niemniej mediatorzy mogą pracować i pracują nie tylko na zlecenie sądu. Czasem strony decydują się na mediacje prywatne, chcąc ustalić czy wyjaśnić między sobą pewne rzeczy poza drogą sądową. Sami wyszukują mediatora, mediują, a jeśli wypracują ugodę, to spisują ją między sobą za pośrednictwem mediatora. Ugoda ta może zostać następnie zgłoszona do zatwierdzenia przez sąd, ale może też pozostać wyłącznie do wglądu stron i stanowić pisemne zobowiązanie do przestrzegania pewnych wypracowanych w trakcie mediacji ustaleń.
Co w przypadku, kiedy któraś ze stron nie respektuje postanowień ugody mediacyjnej?
Jeśli ugoda mediacyjna została zatwierdzona przez sąd, to ma taką samą moc prawną jak ugoda sądowa czy wyrok sądowy i jej nierespektowanie skutkuje takimi samymi konsekwencjami. Respektowanie ugody mediacyjnej, która nie jest zatwierdzona przez sąd, pozostaje wyłącznie w gestii dobrej woli stron. Pamiętajmy jednak, że ugodę strony wypracowują w procesie mediacji samodzielnie, świadomie godzą się na pewne ustalenia, same wypracowują rozwiązanie konfliktu, wreszcie, same pokrywają koszty mediacji, a to skutkuje większą odpowiedzialnością za postanowienia ugody i, co za tym idzie, większą motywacją do jej przestrzegania.
Po co właściwie jest mediator?
Ważne, aby obalić dość powszechny mit, że mediator podaje ludziom rozwiązania w sytuacji sporu, podsuwa gotowe pomysły, czy sugeruje warunki ugody. Nic bardziej mylnego, z perspektywy etyki zawodu mediatora. Mediacja jest formą szukania takiego rozwiązania konfliktu, które będzie akceptowalne dla obu stron, jest formą dochodzenia do kompromisu, a nie odgórnego rozstrzygania, jak to jest w przypadku sądu czy arbitrażu. Mediator pełni zatem rolę „katalizatora” w konflikcie między stronami. Dba o to, by każdy mógł się wypowiedzieć i aby zdanie każdej ze stron było tak samo wysłuchane. Mediator niekiedy edukuje (ma to szczególną wartość w sprawach rodzinnych). Ponadto mediator zadaje pytania, aby uświadomić ludziom ważne kwestie w konflikcie (np. konsekwencje danego rozwiązania), lub zmobilizować ludzi do myślenia w inny, niż tylko swój własny sposób (co w konflikcie jest naturalne). Mediator zapewnia poczucie bezpieczeństwa skonfliktowanym stronom oraz dba o strukturę rozmowy. Rolą dobrego mediatora jest doprowadzenie do negocjacji między stronami konfliktu, a nie podawanie gotowych rozwiązań.
Czy mediatora obowiązuje tajemnica?
Tak. Mediacje są poufne i zawsze wymagana jest dobrowolna zgoda obu stron na udział w procesie mediacyjnym. Ponadto, poza poufnością, mediatora obowiązują także inne dwie kluczowe zasady: bezstronność oraz neutralność. Gwarantują one, że mediator nie opowie się za żadną ze stron, ani też nie będzie wspierał żadnego rozwiązania, które byłoby ewidentnie krzywdzące dla jednej ze stron. Ponadto mediator jest osobą obcą dla stron konfliktu. Nie ma zatem mowy o żadnych znajomościach, a w konsekwencji powiązaniach emocjonalnych z którąkolwiek ze stron. Z tajemnicy mediacji wyłącza mediatora tylko sytuacja, w której jest mowa o fakcie popełnienia lub zamiaru popełnienia przez którąś ze stron czynu zabronionego (np. działalność terrorystyczna, przemoc seksualna itp.). Wyłączenia z tajemnicy mediacji opisuje art. 240 Kodeksu karnego.
Czy we wszystkich konfliktach można mediować?
Nie we wszystkich, ale w wielu. Wszystko zależy od rodzaju konfliktu, z jakim mamy do czynienia. Tak naprawdę jedynym konfliktem, w jakim możemy skutecznie mediować, jest konflikt interesów. Co to oznacza? To oznacza, najprościej mówiąc, że jedna strona konfliktu dąży do zaspokojenia swoich potrzeb w sposób, który stoi w kolizji z potrzebami drugiej strony. Nie jest łatwo rozpoznać rodzaj konfliktu. Dobry mediator jednak z pewnością będzie potrafił to zrobić, a zarazem zdiagnozuje, czy sprawa nadaje się do mediacji, czy też nie. Mediację wykluczają sytuacje, w których mówimy o wyjątkowo trudnym stanie emocjonalnym stron, np. świeża żałoba. Podobnie, kiedy mamy do czynienia z chorobą psychiczną. Wówczas strona NIE JEST ZDOLNA do mediacji. Pamiętajmy, że mediacja jest dobrowolna. Zatem obie strony muszą się na nią zgodzić, aby doszła do skutku.
Jakie typy spraw trafiają do mediacji?
Inne typy spraw trafiają do mediacji z ramienia sądu, a inne, kiedy mówimy o mediacjach umownych (prywatnych). Ogólnie wśród mediacji sądowych najczęściej spotyka się mediacje:
- w sprawach karnych – sprawca i ofiara mediują chociażby w celu ustalenia zadośćuczynienia. Mediacja może wpłynąć na złagodzenie wyroku sprawcy. Celem mediacji w sprawie karnej zwykle jest zrozumienie przez sprawcę krzywdy, jaką wyrządził ofierze, oraz poczucie ulgi i zadośćuczynienia dla ofiary.
- W sprawach cywilnych – spory między osobami niespokrewnionymi, dotyczące np. odszkodowań czy wywiązania się z umów i ustaleń. Strony wypracowują ugodę do zatwierdzenia przez sąd.
- Mediacje rodzinne – często zwane „rozwodowymi”. Rzeczywiście, większość tych mediacji dotyczy spraw rozwodowych, a wśród nich najczęściej ustala się podział opieki nad dziećmi, wysokość alimentów oraz podział majątku. Mediacje rodzinne mogą jednak dotyczyć też innych kwestii, np. opieki nad osobą starszą w rodzinie czy ustalenia zasad współżycia we wspólnej przestrzeni. Mediacje o charakterze rodzinnym mogą być skierowane z sądu, jednak zdarza się również, że strony same szukają rozwiązań pozasądowych i decydują się na współpracę z mediatorem.
- Mediacje gospodarcze – prowadzone między firmami, organizacjami, dotyczące najczęściej umów zawartych między nimi.
- Mediacje w biznesie – coraz częściej przedsiębiorcy decydują się na taką formę rozwiązywania sporów wewnątrz firmy. Konflikty mogą pojawiać się na linii pracownik-pracownik, przełożony-podwładny, dział-dział, menedżer-menedżer. Firmy decydują się na mediacje, ponieważ same nie znajdują sposobu na rozwiązanie konfliktu. Bywa też, że po prostu wolą zaprosić neutralną osobę z zewnątrz, która obiektywnie spojrzy na sytuację, niż zagrzebywać się w konflikcie, tracąc cenny czas oraz środki.
Czy wiesz, że możesz wstąpić na drogę mediacji w sprawach urzędowych? Ludzie często nie zdają sobie sprawy, że mają taką możliwość. Tymczasem urząd może być stroną mediacji, kiedy dochodzi do konfliktu między nim a petentem!
Mediacje w Polsce stają się bez wątpienia coraz bardziej popularne. Nie tylko w sprawach sądowych (tu nadal jest jeszcze sporo do zrobienia), ale i w środowisku biznesowym.
Czy Ty masz jakieś doświadczenia z mediacją? Czy w Twojej firmie wykorzystuje się ją jako narzędzie do rozwiązywania sporów? Jeśli jeszcze nie spotkałeś/aś się z tym, warto pamiętać, że taka opcja jest – na dodatek w zasięgu ręki!
Potrzebujesz mediacji lub szkolenia z mądrego zarządzania konfliktem? Tu dobrze trafisz: https://relatico.pl/#konflikt
Autor: Barbara Adamczyk